MİDE
1- Midenin Yapısı
a) Mide, karın boşluğunun üst sol tarafında, yemek borusu ile on iki parmak bağırsağı arasında bulunur.
b) Mide; besinleri geçici olarak depo eden, mekanik olarak parçalayan ve proteinleri sindirmek için enzim sağlayan bir organdır.
c) Bu kasların peristaltik hareketleri ile mekanik sindirim gerçekleştirilir.
d) Midenin, yemek borusuna bağlandığı kısma Kardia (mide ağzı) denir. Kardia, mide içeriğinin yemek borusuna geçmesini engeller. Mide ile ince bağırsağın birleştiği kısma Pilor (mide kapısı) denir. Pilor, ince bağırsak içeriğinin mideye geri dönmesini engeller.
Midenin yapısında dıştan içe doğru; bağ doku, düz kas ve mukoza tabakası bulunur;
a) Bağ doku: Midenin korunmasını sağlar, üzerini periton adı verilen ince bir zar tabaka örter.
b) Düz kaslar: Enine, boyuna ve çapraz olarak yerleşmişlerdir. Düzenli kasılarak
sindirim salgısı ile besinlerin karışmasını sağlarlar.
c) Mukoza tabakası: Epitel dokudan yapılmıştır. Mide duvarındaki sayısız çukurlukları döşeyen epitel tabakadan gastrik sıvı salgılanır.
Gastrik sıvıyı salgılayan gastrik bezler üç tip hücreden oluşur;
1) Parietal hücreler : Hidrojen ve klor iyonlarını mideye boşaltan hücrelerdir.
2) Şef hücreler : Enzim salgılayan hücrelerdir
3) Mukus salgılayan hücreler : Mide duvarını koruyan ve kayganlaştıran mukusu salgılayan hücrelerdir. (Basit dallı tübüler hücreler veya dallı asiner hücrelerden oluşmuş basit bezler)
2- HCl (Hidroklorik asit)’in Midedeki Görevi
a) Besinlerle giren bakterilerin yaşamalarını ve üremelerini engeller.
b) Sütün kazeinojenini kazein halinde çökeltir.
c) İnaktif pepsinojeni aktif pepsine çevirir.
d) Besinlerdeki proteinin denatüre olmasını (çözülmesini) sağlayarak peptit bağları ile pepsinin etkileşimini arttırır.
e) Pankreas ve bağırsak bezlerinin salgı yapmasını uyarır.
f) Pepsin enziminin çalışabileceği optimum PH ortamını sağlar.
g) Ca ve Fe in bağırsaklarda emilimini kolaylaştırır.
3- Mide salgısının düzenlenmesi; Üç aşamada gerçekleşir:
a) Besini görme, koklama ve besinin mide duvarına dokunması ile omurilik soğanı, vagus siniriyle mide salgı bezlerini uyarır.
b) Mide salgı bezlerinden kana gastrin ve gastrozymin hormonları salgılanır.
Gastrin: Kan yolu ile midenin asit salgılayan hücrelerine (parietal hücreler) gider ve mide içine H ve CI salgılanmasını sağlar.
Gastrozymin: Kan yolu ile midenin enzim salgılayan hücrelerine (şef hücreler) gider ve midenin pepsinojen salgılamasını uyarır.
c) Mide içeriğindeki besinlerin (kimus), bağırsağa geçmesi ile midenin asit salgılamasını durduran, sekretin ve kolesistokinin (KSK) hormonları salgılanır.
4- Midenin görevi
a) Yutulan besinleri geçici olarak depo etmek
b) Gastrik sıvı salgılamak
c) Besin maddelerini mide salgılarıyla karışmasını sağlamak. Bunun sonucunda proteinlerin kimyasal sindirimi başlatılmış olur.
d) Kimus haline gelmiş besin bulamacını uygun hızda bağırsağa iletmek.
e) Mide ayrıca, kan yapımında görevli olan B12 vitaminlerinin emilmesinde gerekli intrinsik faktörünü mukozada sentezler.
NOT:
1- Mide içeriği yaklaşık 20 saniyede bir düz kasların kasılması ile karıştırılır. Mide boşken bu kasılmalar oluşunca açlık hissi duyulur. Açlık, beyinin kandaki besin düzeyini algılaması ile de bağlantılıdır.
5- Mide Mukozası
a) Basit tüpsü bezlerden yapılmıştır. Salgılarına mide sıvısı (mide özsuyu) denir
b) Mide özsuyunda şu maddeler bulunur.
* HCl
* Pepsinojen
* Lipaz enzimi (çok az)
* Mukus (tüm mide yüzeyini kaplayan bir tabaka oluşturur)
6- Kimus
a) Besinin midede karışıp bulamaç haline gelmiş haline denir.
NOT:
2- Midenin kendini sindirememesinin sebebi:
Mide kendisi de protein yapısındadır. Ancak mide kendi kendini sindiremez. Bunun üç temel sebebi vardır
1. Şef hücreler pepsini, pepsinojen denilen inaktif durumda salgılar.
2. Mide içine basit bez hücreleri tarafından mukus salgılanır. Mukus, mide duvarını kaplayarak midenin enzimlerinden ve mide asidinden zarar görmesini engeller. Buna rağmen epitel tabaka sürekli aşınır. Bunun için epitel tabaka her üç günde bir yenilenir.
3. Midede besin yokken mide H ve Cl ile pepsinojen salgılamaz. Ancak mideye besin girdiği zaman midedeki iç salgı bezleri gastrin hormonu salgılayarak kana verir. Gastrin hormonu mide bezlerinin pepsinojen ile H ve Cl salgılamasını uyarır.
3- Mide mukozasında herhangi bir yaralanma olursa yenilenme ile o bölge onarılır. Onarılamazsa mide mukozasında iltihaplanma başlar, buna Gastrit denir. Gastritin ilerlemesi ile doku kaybı oluşursa Ülser denir.
4- Mide, sempatik ve parasempatik sinirlerle uyarılır. Vagus sinirinden asetilkolin salgılanırsa mide kasları kasılır. Vagus siniri aynı zamanda mideyi gevşetir.
