DİŞİ ÜREME SİSTEMİNİ KONTROL EDEN HORMONLAR
Hipotalamustan; RF (Releasing factor=Salgılatıcı faktör) denilen salgılatıcı faktör. Ayrıca Hipotalamusun arka lobundan Oksitosin hormonu salgılanır.
Hipofizden; FSH, LH, LTH hormonları salgılanır.
Ovaryumdan; Östrojen, Progesteron hormonları salgılanır.
1- RF (Releasing factor) (GnRH= gonadotropin salgılatıcı hormon)
* Hipotalamustan salgılanır. Görevi hipofiz bezini uyarmaktır. Üreme ile ilgili RF çeşidi GnRH’tır. GnRH hipofizi uyardığı zaman hipofiz bezi FSH, LH ve LTH salgılar.
2- FSH (FUH) (Folikülü Stimüle edici Hormon= Folikül Uyarıcı Hormon)
* FSH yumurtalığı uyarır. Yumurtalıklardaki foliküllerin olgunlaşmasını ve folikül içinde yumurta oluşmasını sağlar.
* FSH tarafından uyarılan foliküller, östrojen salgılarlar, bu östrojen uterusu uyarır. Uterus uyarılınca, uterus iç çeperinde mitoz bölünmeler hızlanır ve uterus çeperi kalınlaşmaya başlar. Kalınlaşma ile beraber uterusun iç çeperinde kan ve mukus salgılaması artar. Kandaki östrojen miktarı arttığında, yumurtalıklardan hipofize yumurta oluştuğu bildirilir ve hipofiz FSH salgılamasını keser.
* Eşey hormonları ile hipofiz hormonları birbirini pozitif ve negatif geri bildirimlerle etkilerler. Bu karşılıklı etkileşime “geri bildirim (feed back)” mekanizması denir.
3- LH (Lüteinleştirici Hormon)
* Hipofiz bezinden salgılanır.
* Ovaryumdan yumurtanın atılmasını sağlar. Buna ovulasyon denir.
* Yumurtayı bırakan folikülün korpus luteuma (sarı cisim) dönüşmesini sağlar
* Korpus luteum, az östrojen, bol miktarda progesteron salgılar.
* Östrojen ve Progesteron hormonu, uterusun büyümesini ve süngerimsi bir hal almasını sağlar.
* Uterusta bu değişikliğin olmasının sebebi eğer döllenme olursa embriyonun uterus duvarına rahatlıkla tutunmasını ve gömülmesini sağlamak içindir.
4- LTH (Laktogenik Hormon= Lüteotropik Hormon = Prolaktin)
* Hipofizin ön lobundan salgılanır
* Korpus luteumun devamlılığını sağlar.
* Hamileliğin sonuna doğru süt bezlerinin gelişmesini ve süt salgılamasını uyarır.
* Yumurtalıklardan östrojen ve progesteron hormonu salgılamasını uyarır.
* Annelik içgüdüsünü oluşturur.
* Süt salgısının oluşumunu sağlar.
* Kuşlarda süt salgılanmadığı halde LTH annelik içgüdüsünün oluşmasını sağlar.
5- ÖSTROJEN:
* Ovaryumdan salgılanır.
* Dölyatağındaki mitoz bölünmeleri hızlandırır.
* Dölyatağındaki mukus salgısını arttırır.
* Uterus iç çeperinde mitoz bölünmeyi hızlandırır. Oluşan bu hücrelere bol miktarda kan gelmesini sağlar ve doku sıvısı miktarını arttırır. Bunun sonucunda rahim içi endometriyum tabakası kalınlaşır.
* Bunun yanında östrojen, yumurtanın rahime iletilmesi için fallopi tüpünü hazırlar.
* Adet kanamasının (Menstruasyon) düzenlenmesini sağlar.
* Dişiye has ikincil eşey karakterlerinin gelişmesini sağlar. Örneğin ergenlik döneminde süt bezlerinin büyümesi bu hormonun etkisiyle gerçekleşir.
* Pozitif ve negatif geri bildirim ile hipofizden FSH ve LH hormonlarının salgılanmasını düzenler.
NOT:
1. Östrojen hormonu karaciğerde parçalanır ve idrarla atılır.
6- PROGESTERON:
* Ovulasyondan sonra Korpus luteum oluşur. Korpus luteumdan progesteron hormonu salgılanır
* Östrojen gibi dölyatağının iç çeperinde mitoz bölünmeleri hızlandırır.
* Dölyatağı iç duvarının kalınlığının korunmasına sağlar.
* Korpus luteumun bozulmasını engeller.
* Bu sayede, hamileliğin devamını sağlar.
* Döllenme olmamışsa menstruasyona iki gün kala progesteron salgılaması durur.
7- OKSİTOSİN
* Uterusun kasılmasını sağlayarak doğuma yardımcı olur.
* Sütün alveollerden süt kanallarına geçmesini sağlar. (Süt salgılanması emme olayına bağlı olarak gerçekleşir.)
NOT:
2. Kandaki östrojenin derişimi artınca hipotalamustan salgılanan RF(FRF) salgısı azalır, LRF salgısı artar. Bu sayede hipofizden salgılanan FSH azalır, LH artar.