C – FOTOSENTEZ ÜRÜNLERİNİN TAŞINIMI (Dikey Taşınım = Translokasyon)
Bitkinin fotosentez sonucu oluşturduğu organik ürünlerin yapraklardan kök ve diğer organlara taşınması floem (kalburlu borular) ile sağlanır. Aynı şekilde köklerde sentezlenen amino asitlerin de bitkinin üst kısımlarına taşınması da floemle gerçekleşir.
Suyun ksilem ile köklerden yapraklara doğru tek yönlü taşınımının aksine, organik maddelerin floem içinde taşınımı yapraktan köke ve kökten yaprağa olmak üzere çift yönlü olup, yavaş gerçekleşir.
Besinlerin taşınması, osmos, difüzyon ve aktif taşıma ile sağlanır.
Organik maddelerin üretildiği hücrelere kaynak, kullanıldığı hücrelere ise havuz hücre adı verilir. Taşınımın yönü kaynak hücrelerden havuz hücrelere doğrudur. Bu nedenle floemdeki maddelerin hareket yönü "kaynaktan havuza" olarak tanımlanır.
Şekerlerin fotosentezle ya da nişastanın parçalanması sonucu üretildiği bitki organı şeker kaynağıdır. Olgun yapraklar bitkilerdeki en önemli şeker kaynağı olarak kabul edilirler. Net şeker tüketicisi ya da biriktiricisi organlar ise şeker havuzudur. Büyümekte olan kökler, gövde uçları, gövdeler ve meyve şeker havuzlarına örnek olarak verilebilir. Bir yumru ya da soğan gibi depo organı ise mevsimine bağlı olarak, bir kaynak ya da havuz olabilir. Başka bir deyişle yazın karbonhidrat biriktiren bir depo organı şeker havuzudur. Depo organı, bahar mevsiminde çimlenme başlayınca depoladığı nişasta glikoza parçalandıkça kaynak haline gelir.
Havuz hücreler ihtiyaç duydukları organik besinleri en yakın kaynak hücrelerden alırlar. Bir dalın üst yaprakları ürettikleri organik maddeleri büyümekte olan gövde uçlarına, aynı daldaki alt yapraklar ise köklere gönderir. Büyümekte olan bir meyvenin besin gereksinimi çok fazla olduğundan, çevresindeki tüm kaynak hücreleri kullanabilir.
Bir iletim demetindeki bir floemde madde taşınımı bir yönde, buna karşılık aynı demetteki farklı bir floemde ters yönde gerçekleşebilir. Her bir kalburlu boru için taşınım yönü, yalnızca o kalburlu borunun birbirine bağladığı kaynak ve havuzun konumuna bağlıdır. Bu yön, mevsim ya da bitkinin gelişim evresine bağlı olarak değişebilir.
a- Basınç – Akış Teorisi
Floem içindeki organik besinler basınca bağlı kütle akışı ile taşınır. Bu nedenle bu taşınım basınç akış teorisi ile açıklanır.
1- Kaynak hücrelerde üretilen glikoz ve sükroz gibi organik besinler floem hücrelerine difüzyon ve aktif taşıma ile geçer.
2- Floemde sükroz yoğunluğu artınca floemlerin osmotik basıncı artar su derişimi azalır. Bunun sonucunda ksilemden floemlere osmosla su geçişi olur. Böylece floem hücrelerinde bir hidrostatik (sıvı) basınç oluşur. Hidrostatik basınç kaynak hücrelerinde yüksek, havuz hücrelerinde ise düşüktür.
3- Floemlerde meydana gelen hidrostatik basınç nedeniyle floem özsuyu kaynak hücrelerden havuz hücrelerine doğru akar.
4- Floem özsuyunda bulunan glikoz ve sükroz gibi organik besinler aktif taşıma ile havuz hücrelere verilir. Böylece floemde organik madde derişimi azalır, su derişimi artar.
5- Floemlerde şeker azalınca osmotik basınç düşer ve floemde bulunan su ozmozla tekrar ksileme döner ve yukarı doğru taşınır.
