BAĞIŞIKLIĞIN KAZANILMASI
A – DOĞAL BAĞIŞIKLIK
Canlının genetik özellikleri nedeniyle doğuştan sahip olduğu bağışıklıktır. Vücut savunmasının birinci ve ikinci hattında bulunan yapılar (deri, epitel doku, fagositik hücreler ve antimikrobiyal proteinler gibi) canlıya doğal bağışıklık sağlar. Doğal bağışıklık kalıtsal olup, türe ve ırka özgüdür. Örneğin zenciler sarı humma hastalığına karşı doğal bağışıklıdır. Ayrıca diğer canlılarda ölümcül olan sığır vebası ve tavuk kolerası gibi hastalıklar insanlarda etkili değildir.
B – KAZANILMIŞ BAĞIŞIKLIK
Canlının sonradan kazandığı bağışıklıktır. Aktif bağışıklık ve pasif bağışıklık olmak üzere ikiye ayrılır.
a- Aktif bağışıklık
Vücudun kendi ürettiği antikorlar ile bağışıklık kazanmasıdır. Aktif bağışıklık hastalığı geçirme ve aşılama ile kazanılabilir.
1- Hastalığı geçirme ile
Suçiçeği, kızamık ve kabakulak gibi hastalıkları genellikle bir kez geçiririz. Bunun nedeni bu hastalıklar sırasında bazı lenfositler bellek hücrelere dönüşür. Bellek hücreleri antijenle ikinci kez karşılaştığında hızlı bir şekilde antikor üreterek hastalığa yakalanmamızı engeller.
2- Aşılama ile
Etkisizleştirilmiş bakteri toksinleri, öldürülmüş mikroplar veya canlı fakat hastalık yapma özelliği zayıflatılmış mikrop kullanılarak hazırlanır. Yani aşı, hastalık yapma özelliği yitirilmiş antijenleri içerir. Aşı yapılacak kişinin sağlıklı olması gerekir.
Aşı yapılan kişinin vücuduna antijen verildiği için bu antijenlere karşı antikor oluşur. Böylece kişide bağışıklık hafıza meydana gelmiş olur. Daha sonra aynı mikrop vücuda girdiğinde (hastalık geçirmiş kişi gibi) hafıza hücreleri sayesinde hızla antikor üretilir (ikinci tepki).
Bazı aşıların bağışıklığı bir yıl (tifo), bazılarının üç yıl (çiçek hastalığı), bazılarının ise beş-yedi yıl (difteri, tetanoz) sürer.
* Sağlıklı bireylere uygulanır.
* Koruyucu bir yöntemdir.
* Uygulandığı bireyde yapay yolla aktif bağışıklık sağlar.
Aşılama basamakları;
1) Sağlıklı insana aşı yapılarak zayıflatılmış hastalık etkine (antijen) enjekte edilir.
2) Vücuttaki lenfositlerden bir kısmı verilen antijeni tanıyan ve yok eden antikorlar üretir.
3) Lenfositlerin bir kısmı hastalık etkenini tanıyarak hızla antikor üretecek olan hafıza hücrelerine dönüşür.
4) Aşılanan kişi daha sonra aynı hastalık etkeni ile karşılaştığında vücudu hızla antikor üretir ve hastalık etkenini etkisiz hale getirir.
b- Pasif bağışıklık
Pasif bağışıklık başka bir canlıda üretilmiş antikorların hasta bir bireye aktarılması sonucu sağlanır. Pasif bağışıklık doğal (anne sütü ve plasenta ile) ya da yapay (serum) yolla kazanılabilir.
1- Doğal yolla
Hamilelik sırasında annede bulunan bazı antikorlar (IgG) plasenta aracılığıyla anneden bebeğe geçer. Doğumdan sonra da anne sütünde bulunan antikorlar (IgA) antikorlar emzirme ile bebeğe geçer. Bu yolla bebeğe geçen antikorlar sayesinde doğal yolla pasif bağışıklık sağlanmış olur. Bu antikorlar bebekte kaldığı birkaç hafta ile birkaç ey arasındaki bir süre boyunca bağışıklık devam eder.
2- Serum ile
Serum eldesi için at ve sığır gibi hayvanlar kullanılır.
* Hasta bireylere uygulanır. Tedavi edici bir yöntemdir.
* Uygulandığı bireyde yapay yolla pasif bağışıklık sağlar.
Serum şu şekilde elde edilir;
1) Zayıflatılmış hastalık etkeni ata enjekte edilir (aşı yapılır).
2) Atın kanında ilgili mikroba özgü antikorlar oluşur.
3) Attan alınan kan santrifüj edilerek ayrıştırılır ve antikor içeren serum elde edilir.
4) Hasta olmuş olan bir bireye serum verilir.
5) Serum içindeki antikorlar hastalık etkenini yok eder ve pasif bağışıklık kazanmış olan hasta iyileşir.
