MANTARLAR

MANTARLAR

A – MANTARLARIN ÖZELLİKLERİ

*        Büyük çoğu çok hücreli ökaryot canlılardır.

*        Kloroplastları olmadığı için fotosentez yapamazlar.

*        Bütün mantarlar heterotroftur, yani dışarıdan organik besin alırlar. Parazit veya saprofit olarak yaşarlar.

*        Hücreleri çok çekirdeklidir.

*        Hücre çeperleri vardır. Bitkilerden farklı olarak çeperlerinde kitin denilen polisakkarit bulunur.

*        Depo maddesi olarak glikojen ve yağ bulunur. Nişasta depolamazlar

*        İletim demetleri yoktur

*        Bunlar, nemli ortamlarda hücre dışı sindirimle parçaladıkları organik besinleri, hücre zarından emerek alırlar.

*        Bir kısmı algler ile birleşerek likenleri meydana getirirler

*        Tek hücreli maya mantarları hariç, tüm mantarların vücutları hif denilen ince ipliksi yapılardan oluşur. Hifler birbiri içinde dallanıp birleşerek miselyum denilen yapıları meydana getirir. Miselyumlar, köke benzeyen mantarın toprağa tutunmasını ve beslenmesini sağlar. Miselyumdan salgılanan enzimler toprakta bulunan polimerleri sindirirler. Sindirim sonucu oluşan monomerler yine miselyumlar tarafından emilerek alınır ve mantarın beslenmesi sağlanmış olur.

*        Bazı türleri sadece eşeysiz (sporla)bazıları sadece eşeyli ürerler. Genellikle metagenez (döl almaşı) gözlenir.

*        Eşeyli veya eşeysiz üremeleri sporla gerçekleşir. Eşeyli veya eşeysiz olarak çok fazla spor üretirler. Spor keseleri açıldığında milyonlarca spor rüzgâr ve su gibi etmenlerle çevreye yayılırlar. Bu sporlar uygun ortamlarda çimlenerek önce miselyumları, miselyumların gelişmesi ile mantarı meydana getirir. Sporlar çok geniş alanlara yayılabilmektedir. Yerden 160 km yükseklikte bile mantar sporlarına rastlanmıştır. Bu özelliklerinden dolayı mantarlar geniş coğrafik alanlara yayılış gösterirler. Günümüzde 100.000’den fazla mantar türü bilinmektedir.

B –  MANTARLARIN ÇEŞİTLERİ

a-    Maya Mantarları

*        Hayvan dokuları ve bitki özsuyu dahil sıvı veya nemli ortamlarda yaşayan tek hücreli canlılardır.

*        Genellikle eşeysiz tomurcuklanma ile ürerler. Eşeyli üreyenleri de vardır.

*        Oksijenli ve oksijensiz solunum yaparak enerji üretirler.

*        Bira mayası fermantasyonla etil alkol ve CO₂ üretir. Bira mayaları bira ve şarap yapımında kullanılır. Ekmek mantarı CO₂ açığa çıkarır. Bu şekilde hamurun kabarmasını sağlar.

Şekil: Maya mantarı (bira mayası)

b-   Küf Mantarları

*        Eşeyli ve eşeysiz üreyen canlılardır. Üremeleri çok hızlı gerçekleşir.

*        Miselyumları çok gelişmiştir. Gelişmiş miselyumları sayesinde çok değişik maddeler üzerinde parazit veya saprofit olarak yaşarlar.

*        Sebze ve besinlerin üzerinde yaşayanları çürümeye neden olur.

*        Bazı türleri vitamin ve antibiyotik üretiminden faydalanılır.

               Şekil: Küf mantarı                                      Şekil: Küf mantarı

 c-    Şapkalı Mantarlar

                             Resim: Ağaç mantarları

*        Hetetrof beslenirler. Saprofit veya parazit olanları mevcuttur.

*        Parazit türleri genelde bitkilerin üzerinde yaşarlar.

*        Şapka denilen kısımlarında çok spor oluştururlar. Bu sporları sayesinde geniş alanlara yayılış gösterirler.

*        Yenilen türleri olup bazıları çok zehirlidir.

NOT:

1.   Mantarlar simbiyotik birlikler oluştururlar. Bunların en güzel örneği likenler ve mikorizalardır.

C – MANTARLARIN KURDUĞU BİRLİKTELİKLER 

a-    Likenler

*        Mantarların hifleri ile hif arasına yayılan fotosentetik algler tarafından oluşturulan mutualist birlikteliğe denir.

*        Bu birliktelikte alg, fotosentez yaparak ürettiği besinlerin bir kısmını mantara vererek mantarın besinini sağlar. Mantarda hifleri ile hem algin korunmasını sağlar hem de fotosentez için gerekli mineralleri ve suyu alge verir.

                                 Resim: Liken                                                Resim: Liken

b-   Mikorizalar

*        Mikorizalar, bitki kökleri ile mantarların oluşturduğu mutualist birliklerdir. Bitki kökleri ile mantar hiflerinin meydana getirdiği yapıya mikoriza denir.

*        Hiflerden meydana gelen Miselyumlar kökün yüzey alanını attırır. Bu sayede kök topraktan daha fazla su ve mineral madde alarak daha hızlı gelişir. Bitki ürettiği besinlerin bir kısmını mantara verir.

                           Resimler: Mikoriza

D – MANTARLARIN BİYOLOJİK VE EKONOMİK ÖNEMİ İLE İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ

*        Parazit türleri bitkilerde ve hayvanlarda hastalıklara neden olur. Tarım bitkilerine zarar verirler. Küf mantarları sebze, meyve, ekmek ve diğer besinlerin çürümesine neden olur.

*        Saprofit mantarlar, saprofit bakterilerle beraber doğadaki organik atıkların inorganik maddelere çevrilmesini sağlayarak ekosistemdeki madde döngüsünü gerçekleştirirler.

*        Maya mantarları, şarap ve bira üretimi ile ekmek yapımında kullanılırlar.

*        Mantarlar; vitamin, antibiyotik gibi bazı ilaçların üretilmesinde kullanılırlar. Örneğin penisilin antibiyotiği, Penicillium cinsi mantar tarafından üretilir.

*        Protein, mineral ve vitamin bakımından zengin olduğu için besin olarak tüketilirler.

*        Mikorizalar sayesinde tarımdaki verimliliği arttırırlar

.