TEMEL BİLEŞENLER

Canlıların yapısına katılan, onarımını sağlayan veya enerji ihtiyacını karşılamak amacıyla kullanılan maddelere Temel bileşenler denir. Bu bileşenler, yapılarına göre, görevlerine göre ve sindirilme durumlarına göre gruplandırılmaktadır.

Canlılar organik ve inorganik besin ihtiyaçlarını hayatta kalabilmek için karşılamak zorundadır. Tüm canlılar inorganik besin maddelerini (su, tuz, mineral) dış ortamdan alırlar. Organik besin maddeleri (karbonhidrat, yağ, protein, vitamin vb.) ihtiyaçlarını heterotrof beslenen (tüketici) canlılar dışarıdan alarak karşılar; ototrof beslenen (üretici) canlılar ise fotosentez veya kemosentez yoluyla inorganik maddeleri kullanarak organik besin sentezi yaparlar.

Canlılarda bulunan maddeler esas olarak ikiye ayrılır. Bu maddelerin sınıflandırması aşağıda belirtildiği şekildedir.

TEMEL BİLEŞENLERİN SINIFLANDIRMASI

 

Sindirim: Büyük moleküllü besinlerin hücre zarından geçebilecek küçüklüğe parçalanmalarına sindirim denir.

NOT   :

1.     Temel Bileşenlerin birer gramı kalorimetre kabında yakıldığında; yağlar 9,45 kalori, proteinler 4,30 kalori ve karbonhidratlar 4,20 kalori enerji erirler. Bu nedenle besinlerin kullanımı ile ilgili olarak kullanım sırası;

I-         İNORGANİK MADDELER

Canlıların vücutlarında sentezleyemedikleri, dolayısıyla dışarıdan hazır olarak almak zorunda oldukları maddelere inorganik maddeler denir.

*  İnorganik maddeler sindirime uğramazlar. Bu nedenle hücre zarından kolay geçerler

*  Enerji vermezler. Bu nedenle solunum reaksiyonlarında hammadde olarak kullanılamazlar.

*  Bazıları organik maddelerin yapısına katılır. Örneğin bazı yağların yapısına fosfor katılır.

*  Düzenleyici olarak kullanılırlar. Örneğin; canlı metabolizmasında düzenleyici olarak görev yapan enzimlerin yapısına mineraller katılabilir. Sodyum minerali kan basıncının; asitler ve bazlar kan pH’ının ayarlanmasında etkilidir. Su, vücut ısısının düzenlenmesinde görev alır.

*  Organik madde sentezinde hammadde olarak kullanılırlar. Örneğin fotosentezde besin üretimi için su ve karbondioksit kullanılır.

*  Canlılardaki metabolik reaksiyonlarda tüketilebilir veya yan ürün olarak açığa çıkabilirler. Örneğin; proteinin, hidrolizi sırasında su tüketilirken sentezi sırasında su açığa çıkar.

*  Canlılar su, asit, baz, tuz, mineral ve karbondioksit gibi inorganik maddeler ihtiyaç duyarlar. Tüm canlılar tarafından dışarıdan alınırlar.