PLASTİDLER
Bitki hücrelerinde besin üretimi ve depolanmasını sağlayan organellerdir. Hayvan hücrelerinde bulunmaz.
Bitkilerde bulunan bazı plastit çeşitleri kloroplast, kromoplast ve lökoplasttır.
1- KLOROPLAST:
a) Yapısı ve Özellikleri
* Kloroplast bitkinin yeşil olan tüm kısımlarında bulunur.
* Kendine ait DNA, RNA, ribozom ve ETS’si vardır.
* DNA’sı olduğundan kendini eşleyebilir. ETS’si olduğundan kendi enerjisini üretebilir. Ribozomları olduğu için enzim ve proteinlerini sentezleyebilir.
* Çift zarı vardır.
Kloroplast; Grana ve Stroma olmak üzere iki bölümden meydana gelir.
a) GRANA: Dış ve iç zar haricinde tilakoit zar denilen 3. bir zar tabakası daha vardır.
Tilakoit zar sistemi;
İç zarda tilakoit denilen yassı disklere benzeyen yapılar bulunur. Tilakoid bölümünde klorofil pigmenti ve fotosentez için gerekli olan bazı enzimler yer alır. Tilakoidler üst üste dizilerek granaları (granum) adı verilen kümeler meydana getirerek, güneş ışığının en fazla miktarda emilmesini sağlarlar. Bu da bitkinin daha fazla ışık alması ve daha fazla fotosentez yapabilmesi demektir. Granalar birbiri ile zarsı bağlantılar yapar. Granaların birbirleriyle oluşturdukları bu ağsı zar sistemine tilakoit zar sistemi denir. Bu 3. zar sistemlerinden dolayı kloroplastların iç düzeni mitokondrilerden daha karmaşıktır.
Granum içinde Klorofil ve ETS elemanları bulunur. Bu nedenle fotosentezin ışık reaksiyonları burada gerçekleşir. Bu bölgelerde klorofil tarafından ışık emilir ve ETS yardımıyla ATP sentezlenir. Sentezlenen ATP’ler stromada harcanır (sadece fotosentez için), hücre sitoplâzmasına verilmez.
b) STROMA:
Granumların arasına stroma denilen sıvı doludur. Stroma içinde vitaminler bulunur.
Stroma da DNA, RNA, ribozomlar ve fotosentez için gerekli olan enzimler bulunur.
b) Kloroplastın İşlevi
* Kloroplastın görevi ışık enerjisi ile inorganik moleküllerden organik moleküller yapmaktır.(Fotosentez)
* Kloroplast görevi sırasında karbon dioksit ‘CO2) ve Su (H2O) olarak oksijen ve glikoz gibi organik maddeler üretir.
* Fotosentez reaksiyonu
6CO2 + 6H2O ———— C6H12O6 + 6O2
2- KROMOPLAST
* Genellikle lökoplastların farklılaşmasıyla oluşur
* Fotosentez yapmazlar. Kendilerine gelen ışığı kloroplastlara yansıtırlar. Uzun süre ışık altında kalan plastitler birbirine dönüşürler.
* Bitkiye değişik renk veren pigmentleri bulundurur
Likopin (Fikoeritrin) ————— Kırmızı (ör: domates)
Ksantofil ——————————San (Ör: gül-papatya)
Karoten ——————————Turuncu (ör: havuç) Karoten Pro–A vitaminidir
* Bitkilerde yeşil, sarı, turuncu ve kırımızı renkleri plastid denilen organeller verir. Bu renklerin haricindeki renkler koful öz suyunun PH’ına göre değişik renkler alabilen ve “antokyan” denilen boya maddesi tarafından oluşturulur.
3- LÖKOPLAST
* Renksiz olup nişasta, yağ ve protein depo eder
Örnek: Patates – buğday Proteoplast”, Yağ depolayanlara “Lipoplast” ve nişasta depolayanlara “amiloplast” denir.
* Bitkinin kök, gövde içi bazı tohumlar ve stoma hücrelerinde bulunurlar. Kök ve gövdede bol miktarda bulunur ışıkta kloroplasta dönüşür
* Diğer plastitlerin kökenidir. Değişerek diğer plastitleri oluşturur.
