C – KALBİN ÇALIŞMASI
Kalbin kendisine özgü uyartı (impuls) yaratan ve ileten kan ve sinirlerden oluşmuş bir çalışma sistemi vardır.
Kalp çalışması için gerekli uyarıyı kendisi başlatır. Bu nedenle kalp siniri sisteminden uyarı almadan da çalışmaya devam eder. Ancak kalbin hızlı veya yavaş çalışması otonom sinir sistemi ve hormonlar tarafından kontrol edilir.
Kulakçık ve karıncıkların kasılıp gevşemesi birbirine zıttır, yani kulakçıklar kasılırken karıncıklar gevşeme durumuna geçer. Karıncıklar kasılırken, kulakçılar gevşerler.
Kalbin her odacığı kasılma sırasında içindeki kanı pompalar. Gevşeme anında ise içi kanla dolar.
Kanın yaptığı basınç ile kulakçık ve karıncıklar arasındaki kapakçıklar karıncık yönünde açılır ve kan pasif çalışarak karıncıklara akmaya başlar.
a- Kalpte impuls başlatan ve ileten sinirler bulunmaktadır. Bunlar:
1- Sinoatriyal Düğümler (S.A.) :
* Kalbin üst ana toplardamarın sağ kulakçıkla bağlandığı yerde bulunur.
* İlk uyarı S.A.(Sinoatriyal düğüm)’dan başlar ve kasılma dalgalar halinde yayılarak sağ ve sol kulakçıkları çalıştırır.
2- Atrioventriküler Düğümler (A.V.) :
* Kulakçıklar ile karıncıkların birleştiği yerde bulunur.
* S.A.’dan gelen uyartılar A.V.’lerin uyarılmasını sağlar.
* A.V. uyarılınca A.V.’ de ikinci uyartılar oluşur.
3- His Demetleri ve Purkinje Lifleri :
* Tüm kalbi sarar.
* A.V.’de oluşan uyartılar his demetleriyle karıncıkların uç noktasına yayılır. Purkinje lifleri ise karıncıkların ucuna gelmiş uyarıyı karıncıkların her tarafına taşır.
Kalpteki bu özel impuls yaratma ve iletme sistemi sayesinde kalbin kulakçıklar ile karıncıklarının ayrı ayrı ama ritmik olarak kasılması sağlanır.
b- Kalbin çalışma işlemi sırasıyla:
1- Kalbin kulakçık ve karıncıkları yaklaşık 0.4 saniye gevşeme halinde bulunur. Bu sırada alt ve üst ana toplardamardan gelen kan kulakçıklara ve karıncıklara dolar.
2- Kalbin sağ kulakçığında bulunan S.A. düğümde impuls başlatılır. Oluşan impuls ile kulakçıklar kasılmaya başlar. Kulakçıkların kasılması 0.1 saniye sürer. S.A’da başlayan uyarı A.V’ye gönderilir. Uyarı A.V’de 0.1 saniye bekletilir. Bu bekleme sırasında kulakçıklardaki kan karıncıklar dolması sağlanır. Kulakçıklar kasılınca triküsbit ve biküsbit kapakçıklar (kulakçılar ile karıncıklar arasındaki kapakçıklar) açılır ve kan karıncıklara dolar. Kan kulakçıklardan karıncıklara geçtikten sonra triküsbit ve biküsbit kapakçıklar (kulakçılar ile karıncıklar arasındaki kapakçıklar) kapanır ve kanın kulakçıklara geri dönmesi engellenir.
3- Karıncıklar kan ile dolduğunda A.V düğümde ikinci bir impuls başlatılır. A.V düğümü uyarıyı sağ ve sol his demetleri aracılığıyla kalbin uç noktasına gönderir
4- Uyarı his demetlerinden Purkinje liflerine iletilir. Purkinje lifleri de uyarıyı karıncık kaslarına iletir ve karıncıklar kasılır. Karıncıklar kasılınca semilunar (Atardamar başlangıcındaki kapakçıklar) kapakçıklar açılır ve sağ karıncıktaki kirli kan akciğer atardamarına; sol karıncıktaki temiz kan aorta verilir. Karıncıklar kasılarak kanı atardamarlar verdikten sonra atardamar başlangıcında bulunan semilunar kapakçıklar kapanır ve kanın kalbe geri dönmesi engellenir. Kan, karıncıkların kasılması ile atardamara verildiğinde kulakçıklar gevşeyerek toplardamardan gelen kanın kulakçıklara girmesi sağlanır.
Kalbin çalışması, kasılma ve gevşemeler ile sağlanır. Kasılma aşaması sistol, gevşeme aşaması diastol olarak adlandırılır. Kalp, belli bir düzen içerisinde kasılıp gevşer. Kalbin bölmeleri kasıldığında (sistol durumunda) kanı pompalar, gevşediğinde (diyastol durumunda) kanla dolar. Kulakçık ve karıncıkların kasılıp gevşemesi birbirine zıttır. Kalbin bir pompalama, bir kanla dolma döngüsüne kardiyak (kalp) döngü denir.
NOT:
1. Peysmeyker: Hareketi başlatıcı
c- Kardiyak (kalp) döngü
1- Kulakçık ve Karıncık Diastolü (Kalbin dinlenmesi): 0.4 saniye. Kalbin kulakçık ve karıncıkları yaklaşık 0.4 saniye gevşeme halinde bulunur. Bu sırada alt ve üst ana toplardamardan gelen kan önce kulakçıklara sonra karıncıklara dolar. Bu sırada yarımay kapakçıkları kapalıdır.
2- Kulakçık Sistolü, Karıncık Diastolü: 0.1 saniye. Kulakçıklar kasılır ve kulakçıklarda kalan kanın tamamı karıncıklara dolar.
3- Karıncık Sistolü, Kulakçık Diastolü: 0.3 saniye. Karıncıklar kasılınca yarımay kapakçıklarının açılır ve karıncıklardaki kan atardamarlara geçer. Bu sırada AV kapakçıklar kapanır ve böylece karıncıktaki kanın kulakçıklara dönmesi engellenir.
NOT :
2. Eğer kan, yapısı bozuk kapakçıktan geriye doğru fışkırırsa, kalp üfürümü adı verilen anormal bir ses oluşturur. Bazı insanlar kalp üfürümü ile doğarlar; bazı insanlarda ise kapakçıklar bir enfeksiyon sonucu bozulabilir.
3. Kalbin ritmik kasılma ve gevşemesinin atardamarlarda hissedilmesine nabız denir. Dinlenme halindeki bir bireyin nabzı 75 civarındadır.