İNSANDA İSKELET VE EKLEM RAHATSIZLIKLARI
Zorlayıcı fiziksel faaliyetler eklemlerde bazı bozulmalara sebep olabilir. Çıkık, burkulma, eklem iltihapları ve yüzey bozulmaları eklemlerde oluşabilecek sorunlara örnek olarak verilebilir.
1- Burkulma olayında, eklemi oluşturan kemikler normal konumlarını kaybetmez. Eklem bölgesinde yer alan tendon, ligament veya bağ doku liflerinin aşırı zorlanması veya yırtılması burkulmaya neden olur. İlgili bölgede ağrı ve şişme gözlenir. El ve ayak bilekleri burkulmanın en fazla görüldüğü bölgelerdir. Acı, şişme ve morarma oluşur.
2- Çıkık, bir eklemi oluşturan iki kemiğin eklem bölgesinde birbirinden uzaklaşmasıdır. Bazı eklemler, ligamentlerle yeteri kadar desteklenmemiş olması, eklem yüzeylerinin basit oluşu ve yeterli kas desteğinin bulunmaması nedeniyle çıkmaya daha yatkındır. Düşme, darbe ve kontrolsüz hareketler eklem bölgelerinde çıkık oluşmasına neden olabilir. Bunun sonucunda ilgili bölgede ağrı, şişme ve hareket yeteneğinde azalma gibi belirtiler oluşur. Çıkık olayı bilek, diz, omuz, parmak ve kalça gibi eklemlerde gerçekleşebilir. Ayrıca ülkemizde günümüzde bile görülebilen ve çok yanlış bir uygulama olan bebeklerin kundaklanması, kalça çıkıklarına neden olabilmektedir. Çıkıklarda tedavi gecikirse kalıcı bozukluklar ortaya çıkabilir.
3- Menisküs, diz eklemlerinde bulunan kıkırdak disklerinin zedelenmesi veya yırtılması durumudur. Herkeste görülebilen bu rahatsızlığın sporcularda görülme oranı daha yüksektir. Yürüme ve merdiven çıkma gibi etkinliklerde dizlerde oluşan şiddetli ağrılar bu rahatsızlığın en önemli belirtileridir.
4- Artrit, eklem bölgesinin iltihaplanması, şişmesi ve ağrı duyulmasıyla ortaya çıkar. Eklem yüzeylerindeki kıkırdak dokunun yumuşaması ve pürüzlü hale gelmesi sonucu ortaya çıkan bu durum hareket halinde eklemlerde ağrıya neden olur. Artrit özellikle yaşlı bireylerin diz, kalça ve parmak eklemlerinde görülür.
5- Kırık, bir darbe sonucu kemik dokuyu oluşturan hücrelerin birbirinden ayrılması, durumudur. Yüksek aktivite, dikkatsizlik veya yaşlanmaya bağlı olarak inorganik maddenin azalmasından dolayı ortaya çıkabilir. Osteoporoz ve kemik kanseri gibi hastalıklar kemiklerin kırılmasını kolaylaştırır. Kırık bölgesinde şişme ve şiddetli ağrı gibi durumlar gözlenir. Kemik kırıkları, kemik zarı (periost) tarafından onarılır. Omurga kırığı sonucunda omurilik zarar görebilir ve kişi felç olabilir. Omurga kırığından şüphelenilen bir kişi kesinlikle hareket ettirilmemeli ve profesyonel sağlık desteği almalıdır.
6- Menisküs; Menisküs, diz yaralanmalarının en yaygın tiplerinden biridir ve özellikle futbolcu ve atletlerde görülür. Genellikle dizin yan kısmına darbe gelmesi sonucu oluşur. Darbeden sonra diz şişer. Şişmenin sebebi, darbe alan bölge de yırtılan kan damarlarından kanın ve zarar gören sinovial zardan sinovial sıvının sızmasıdır. Ligamentlerin kopması veya yırtılması sonucu dizin hareketi çok zorlaşır, diz kapağı kilitlenebilir.
7- Osteoporoz; Halk arasında “kemik erimesi” olarak bilinen hastalık, nadiren erkeklerde de görülebilirken, özellikle menopoz sonrası eşeysel hormon azaldığı için kadınlarda daha sık görülür. Osteoporoz hastalığında yaşlanmaya bağlı ola rak kemik yıkımı, kemik yapımından daha fazla olduğu için kemik erimesi başlar. Buna bağlı olarak da kol, omurga ve kalça kemiği kırıkları yaşanır.
8- Osteomalazi; Yetişkinlerde görülen raşitizm şeklidir. D vitamini ve Ca+2 eksikliğine bağlı olarak kemik yumuşar ve kolay kırılabilir hâle gelir. Sık doğum yapan kadınlarda Ca+2 ihtiyacı arttığından bu hastalığın görülme sıklığı da artar. Ayrıca böbrek yetmezliği görülen kişilerde Ca+2 geri emilimi yeterli olamadığından osteomalazi görülme ihtimali artar.
9- Raşitizm; D vitamini azlığı nedeniyle ortaya çıkan, Ca+2 (kalsiyum) ve P (fosfor) eksikliğinde görülen bir iskelet sistemi hastalığıdır. D vitamini, güneş ışığı etkisiyle deride son hâlini alan bir vitamindir. Bu nedenle yeteri kadar güneş ışığı almamış çocuklarda bu hastalık daha sık görülür. Kemik gelişimi bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkan bacak kemiklerindeki güçsüzlük nedeniyle vücudu taşıyamayan bacakların eğildiği görülür.
10- Bel Fıtığı; Omurga kemiklerinde bulunan diskler herhangi bir şekilde aşırı baskıya maruz kalırlarsa geçici veya kalıcı olarak zarar görür. Yapısı bozulan disk, omurga kanalına ve sinirlere baskı yapmaya başlar. Bunun sonu cunda şiddetli bel ağrıları ortaya çıkar. Ayrıca omurilikten çıkan ve ayaklara kadar uzanan siyatik sinire baskı yapıldığı için ağrı, ayaklarda hissedilir.
