KONJUGASYON

KONJUGASYON

Bazı canlılar eşeyli üreme dışında genetik çeşitliliği sağlamak için bazı mekanizmalar geliştirmişlerdir. Konjugasyon üreme dışında genetik çeşitlilik sağlayan önemli mekanizmalardan bridir. Ancak konjugasyonda birey artışı meydana gelmediği için ürme değildir. Konjugasyonda amaç genetik çeşitliliği sağlamaktır. Konjugasyon genetik çeşitlilik sağlandığında bitmiş olur. Konjugasyondan sonra canlıda üreme gerçekleşirse oluşan bireyler arası genetik çeşitlilik sağlanmış olur.

Bakteriler ve tek hücrelilerden paramesyumda görülen bu mekanizmada, gen aktarımı ile yeni gen kombinasyonlarına (rekombinant genlere) sahip yeni bireymeydana gelir.  Ancak konjugasyonda birey sayısı artmaz.

Konjugasyon düzenli bir eşeyli üreme biçimi değildir. Gerçek anlamda gamet oluşumu ve döllenme yoktur. Ancak paramecium ve su yosunlarında çekirdek birleşmesi (Döllenme) ve mayoz gerçekleşir. Kalıtsal materyalini değiştiren hücreler normal üremelerine devam ederler.

a)      Bakterilerde konjugasyon

Bakterilerde, asıl DAN’dan ayrı, küçük, halkasal ve kendiliğinden eşlenebilen bir DNA molekülü daha vardır. Bu moleküle plazmit (F plazmidi) denir.

Konjugasyon sırasında DNA aktarımı tek yönlüdür. F plazmidi bulunan verici hücre erkek (F⁺), F plazmidi bulunmayan alıcı hücre dişi (F^– ) özelliğinde kabul edilir. Verici hücre, alıcı hücreye tutunmak ve alıcı hücreyi kendine çekmek için eşey pilusu denilen çıkıntıları kullanır. Daha sonra bu hücreler arasında plazmit aktarımını sağlayacak olan geçici sitoplazmik köprü oluşur. Gen aktarımı F⁺’dan F^–‘ye doğru gerçekleşir. Konjugasyon sırasında F plazmidi olan DNA ipliğinin biri alıcı hücreye geçerken diğer iplik, verici hücrede kalır. Tek iplikler eşlenir. Plazmit aktarımından sonra sitoplazmik köprü ortadan kalkar. Böylelikle konjugasyon sonucunda F plazmidi taşıyan iki erkek hücre oluşur. Birbirinden ayrılan bakterilerden yeni plazmit DNA’sını alan bakteri, yeni gen kmbinasyonlarına sahip olacağı için ortam şartlarına daha dayanıklı olma olasılığı vardır.

Şekil: Bakteriyel konjugasyon

*        Bakterilerde konjugasyon dışında tranformasyon ve transdüksiyon olayları ile kalıtsal çeşitlilik sağlayabilirler.

*        Bakterilere, virüsler aracılığı ile de gen aktarımı söz konusu olabilir. Bu olaya transdüksiyon adı verilir.

*        Bakteriler ortamda DNA mevcutsa, Bunu bünyesine alabilir. Bu olaya ise transformasyon adı verilir.

*        Bakteriler bu yöntemler kullanılarak biyoteknolojik olarak başka canlılara gen aktarımı yapılabilmektedir.

UYARI:

1.   Konjugasyon sonucunda birey sayısında artış olmaz.