7- MENDEL KANUNLARINDA SAPMALAR
B – EŞ BASKINLIK (KODOMİNANTLIK)
Heterozigotların fenotipinde, her iki alel çiftinin de etki göstermesi durumudur. Eğer tek bir özelliğin iki alleli farklı ve saptanabilir iki gen ürünü oluşturuyorsa eksik baskınlıktan ya da baskınlık/çekiniklik durumundan farklı bir durum ortaya çıkar.
Bu tip etkileşimde allel genlerin fenotipte belirme kuvvetleri eşittir, bu nedenle heterozigot durumlarda her ikiside etkilerini birlikte gösterirler. (A1=A2)
Eşbaskınlık durumuna insanlarda M, N ve MN olarak bilinen üç farklı kan grubun örnek verilebilir. M, N ve MN gruplandırması, alyuvarların zarında bulunan M ve N antijenlerine dayanır. Alyuvar zarında yalnızca M antijeni taşıyan bireyler M, yalnızca N antijeni taşıyan bireyler ise N kan grubuna sahip olurlar. Alyuvarlarının zarında M ve N antijenlerini birlikte bulunduran bireyler ise MN kan grubunda olurlar.
MN kan grubuna sahip bireylerde M ve N genlerinin ikisi de eş baskındır ve fenotipte kendilerini belli ederler. Her iki gen ürünü de fenotipte saptanabilir. Oysa eksik baskınlıkta fenotipte kendini belli etme yoktur. Pembe renkli aslanağzı bitkilerinde kırmızı ve beyaz renk genleri kendilerini belli etmezler.
ÖRNEK:
İnsanda kodominantlığın önemli diğer bir örneği “Orak hücreli anemi” hastalığında bulunur.
Dünyadaki insanların büyük bir çoğunluğu alyuvarlarının yapısında bulunan ve oksijen taşınmasında iş gören hemoglobin molekülünün normal tipine (hemoglobin A) sahiptir.
İnsanların çoğunluğunun hemoglobin bakımından genotipleri HbAHbA’dır ve eritrositlerinin biçimi ise iki tarafı basık disk şeklindedir.
Özellikle Afrika’daki bazı zenci topluluklarında gözlenen bir anemi olayına yol açan değişik bir hemoglobin tipi (hemoglobin S) saptanmıştır.
Genotipleri HbSHbS olan kişilerde alyuvarların çoğu orak biçimindedir. Bu hücreler kılcal damarları tıkayarak kan dolaşımını önemli ölçüde engeller ve kanda O2 taşınması işlevi tam olarak yapılamaz.
Heterozigotlar (HbAHbS) düşük O2 basıncı bulunan yerlerde yaşadıkları zaman kanlarında hem normal hemde orak biçiminde alyuvarlar gözlenir.
