A. GLİKOLİZ
Glikozun çeşitli enzimler aracılığıyla pirüvik asite(=piruvat) kadar parçalanmasına Glikoliz denir.
Glikolizde her basamakta farklı bir enzim kullanılır.
Glikoliz reaksiyonları tüm canlılarda sitoplazmada ve aynı şekilde gerçekleşir. Glikolizin tüm canlılarda ortak olması kullanılan enzimlerin ve bu enzimlerin sentezinden sorumlu genlerin canlıların tamamında aynı olduğunu gösterir.
Tüm canlılarda kullanılan ortak molekül glikozdur. Glikozun reaksiyona girmesi için aktifleştirilmesi gerekir. Bu nedenle aktivasyon enerjisi olarak 2 ATP harcanır ve sonuçta substrat düzeyde 4 ATP sentezlenir. Net kazanç 2 ATP’dir.
|
|
GLİKOLİZ: 6C’lu glikozun aktifleştirilmesi ile başlar.
1. Canlılarda kullanılan ortak molekül glikozdur. Solunum tepkimeleri Ekzergonik(ATP üreten) olmasına rağmen reaksiyonların başlaması için sisteme aktivasyon enerjisi vermek gerekir. Bu nedenle ilk önce 1 ATP harcanır ve fosfat glikoza verilir. “Glikoz 6 fosfat (Glikoz mono fosfat)” oluşur. (1 nolu basamak) 2. Aktifleşen glikoz monofosfat, enzimler aracılığıyla fruktoz monofosfata dönüşür. (2 nolu basamak) 3. Fruktoz monofosfatın tam aktifleşmesi için 1 ATP daha harcanır ve yine 1 fosfat fruktoz monofosfata verilerek “Fruktoz 1-6 bisfosfata” dönüşür. (3 nolu basamak) UYARI: Oluşan fruktoz bisfosfat kararsız bir bileşiktir. Enerji üretimi için yıkım reaksiyonları bundan sonra başlar.
4. Fruktoz-bisfosfat enzimlerle parçalanarak 3C’lu 2 molekül fosfogliseraldehit (PGAL) ve dihidroksiaseton oluşur. (4 nolu basamak) 5. Elektron ve proton tutucu NAD+ koenzimi, iki molekül PGAL’lerin her birinden 2H alarak indirgenir ve “2 NADH+H+ oluşur.” Bu sırada her bir PAGL sitoplazmadan birer organik fosfat alarak 2 molekül 3C’lu 2P’lı Difosfogliserik asit (DPGA) oluşur. (5 nolu basamak) NOT: NAD(nikotinamid adenin dinükleotit), Hidrojen ve elektron tutucu koenzimdir. 6. 3C’lu DPGA’lerdeki 1’er fosfat ADP’lere verilerek 2 ATP sentezlenir. 3C’lu 1P’lı 2 molekül fosfogliserikasit (PGA) oluşur. (6 nolu basamak) 7. PGA’lardaki 1’er fosfat ADP’lere verilerek 2 ATP daha sentezlenir. PGA’lar 2 Pirüvik asite dönüşür. (7 nolu basamak) |
Sonuçta;
a) Glikoliz reaksiyonu sonucunda 2NADH+H+, 4ATP ve 2 molekül pirüvat sentezlenir.
b) Başlangıçta glikozun aktifleştirilmesi için 2ATP harcandığı için net kazanç 2ATP’dir.
c) Glikoliz sonunda her bir glikoliz molekülünden 2 molekül pürivik asit, net 2 ATP ve 2 molekül NADH+H+ oluşur.
d) Glikoliz sonucunda oluşan organik bileşik(Pirüvat) canlılar için zararlı bir maddedir. Bu nedenle canlılar, enzimlerle pirüvatı parçalarlar.
Glikoliz evresinde, açığa çıkan H+’ler yeterli miktarda NAD+ koenzimi tarafından tutulduğu sürece substrat düzeyde fosforilasyon sentezi gerçekleşir. Glikoliz evresinde oluşan NADH+H+’lardan H+’lar uzaklaştırılarak NAD’lar oluşturulamaz ise sitoplazmadaki NAD’lar tükenir ve substrat düzeyde fosforilasyon (SDF) ile ATP üretimi durur. Bu nedenle piruvat daha sonra ortamdan uzaklaştırılmak amacıyla farklı tepkimelere girer.
NOT:
1. Substrat düzeyde fosforilasyon: Organik maddenin yapısındaki fosfatın enzimler aracılığıyla ADP’ye bğlanarak ATP sentezlenmesine Substrat Düzeyde Fosforilasyon (SDF) denir.
