B – BİTKİ BESİN TUZLARININI ÖNEMİ
Bilinen bitki türlerinde varlığı tespit edilmiş 50’den fazla element bulunmaktadır. Ancak bu elementlerin 17 tanesi tüm bitkiler için zorunlu elementtir. Bir bitkinin büyümesi ve yaşamsal döngüsünü tamamlayabilmesi için mutlaka gerekli ise bu elementlere elzem (Mutlak gerekli) besin elementi denir.
Günümüzde topraklar yanlış tarım, tarım dışı amaçlarla kullanılması, erozyon ve su azlığı gibi birçok sebeple kirlenmekte ve verimsizleşmektedir. Bu nedenle topraksız ortamda besin çözeltisi içinde ürün elde etme yöntemi günümüzde kullanılmaya başlayan bitki yetiştirme tekniği uygulanmaktadır. Hidroponik kültür denilen bu yeni yöntemde topraksız bir ortamda hazırlanan bir düzenekle bitki yetiştirilmesi mümkün olmaktadır (şekil).
Hidroponik kültür yöntemi bitkilerin hangi elemente ne oranda ihtiyaç duyduklarını belirlemek amacıyla da kullanılır. Bu yöntemde bitki kökleri, içinde gerekli olan tüm mineralleri içeren topraksız besin çözeltisine daldırılarak yetiştirilir. Bir elementin mutlak gerekli olup olmadığını belirlemek için bir bitkinin kökleri tüm mineralleri içeren besin çözeltisine yeterli oksijen sağlanacak şekilde daldırılır (kontrol grubu). Aynı türden başka bir bitkinin kökleri ise araştırılan elementin verilmediği besin çözeltisine daldırılır (deney grubu). Besin çözeltisine ilave edilmeyen element o bitkinin gelişimi için mutlak gerekli bir element ise deney grubundaki bitkinin gelişimi, kontrol grubundaki bitkiye göre anormal olacaktır.
Topraksız kültür tekniği (Hidroponik) ve değişik çalışmalar sonucunda bitki yapısında bulunan birçok besin elementinden yalnızca 17 tanesinin elzem (mutlak gerekli) besin elementi olduğu ortaya çıkmıştır.
Bitkilerin oransal olarak fazla miktarda ihtiyaç duydukları mutlak gerekli elementlere “Makro element”(makrobesleyici) denir. Bu besin elementleri karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O), azot (N), kükürt (S), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg) ve silisyum (Si) olup, ilk altısı organik bileşiklerin ana bileşenidir. Makro elementlerden C, H ve O hava ve su ortamından sağlanırken, diğerleri topraktan inorganik iyon formunda alınır.
Bitkilerin çok az miktarlarda gereksinim duydukları besin elementlerine “mikro element” (mikrobesleyici) adı verilir. Mikrobesinlerin tamamı topraktan inorganik iyon formunda alınır. Mikro besinler, klor (Cl), demir (Fe), bor (B), mangan (Mn), sodyum (Na), çinko (Zn), bakır (Cu), nikel (Ni) ve molibden (Mo)ʼden oluşur.
MAKROBESİN TUZLARI: C – H – O – N – S – P – K – Ca – Mg – Si
MİKROBESİN TUZLARI: Cl – Fe – B – Mn – Na – Zn – Cu –Ni –Mo
Her bitkide besin elementlerinin miktarları farklıdır. Bu farklılığa; bitkinin türü, yaşı, toprak özellikleri, topraktaki mikroorganizmaların faaliyeti, kök sistemlerinin büyüme ve yayılma dereceleri, toprakta kullanılabilir halde bulunan besin elementlerinin miktarı, uygulanan tarımsal yöntemler ve iklim gibi birçok faktör neden olur.
Eğer mutlak gerekli besin elementi, bir bitkinin bir kısmından diğer kısmına serbestçe taşınıyorsa eksiklik belirtileri ilk olarak daha yaşlı organlarda özellikle de yaşlı yapraklarda ortaya çıkar. Buna karşılık, bir bitkide nispeten hareketsiz mutlak gerekli bir besin elementinin eksiklik belirtileri ilk önce genç organları etkiler.
